In de 17e eeuw schilderde Jacob van Ruisdael een prachtige serie panorama's van het landschap rond Haarlem en andere steden. Uitgestrektheid was het thema van deze beelden. Nederland bestond uit leegte, met zo nu en dan een stad of dorp aangekondigd door een kerktoren op afstand. De schilderijen maken deel uit van het Nederlandse collectieve geheugen en de weergave van dit landschap maakt deel uit van een collectief verlangen naar wat Nederland zou moeten zijn.
Wie in 2023 door de Randstad rijdt, krijgt te maken met een overvloed aan visuele ruis. De Randstad wordt ervaren als vol en rommelig. Het Hollandse landschap zoals dat in de zeventiende eeuw door Ruisdael werd afgebeeld, lijkt voorgoed verloren te zijn gegaan. Uit vergelijkingen blijkt echter dat de Randstad de minst dichtbevolkte metropool ter wereld is. Deze constatering geeft aan dat een overvolle geen feitelijkheid is van het aantal gebouwen of hun kwaliteit, maar door de wijze waarop deze ongewone metropool is geordend. Het idee van een volle en rommelige Randstad moet daarom worden begrepen als een kwestie van perceptie.
Nu de druk op de agrarische sector naar verwachting zal toenemen, Nederlandse steden wanhopig op zoek zijn naar ruimte om uit te breiden en waar lokale overheden de achterdeur wagenwijd openzetten voor plaatsindifferente gebouwen, wordt het nadenken over een toekomst voor de onbebouwde ruimte van de Randstad uiterst relevant geacht. Om de bevindingen van Land of Hope te verdiepen, onderzoekt Studio Hartzema samen met de Nederlandse fotograaf Jeroen Hofman de relatie tussen bebouwd en onbebouwd. Geïnspireerd door Jeroen’s nauwkeurige methode en esthetische vingerafdruk bij het vastleggen van landschappen vanuit de hoogte, nam de studio een weloverwogen beslissing om de fotografische documentatie van Randstad’s onbebouwde land te initiëren.
Studio Hartzema’s voortdurende bezorgdheid over de ontwikkeling van de Randstad als een gebied onder druk kan een ‘zachte benadering’ verwelkomen waarin geen feitenonderzoek, redenering en argumentatie aan de orde wordt gesteld, maar die zijn effect vindt in een collectief en esthetisch mentaal begrip van wat er gaande is in de wereld die ons omringt. Geen moraal noch topdown beleid, maar een onderzoek naar common ground en de liefde die collectief gevoeld wordt bij bepaalde ruimtelijke kwaliteiten. De foto’s worden gemaakt om het bewustzijn te vergroten, de huidige database van Land of Hope te verrijken door middel van fotografische documentatie en vooral de Randstad visueel te illustreren als een oorsprong van ontwerpvernuft, ruimtelijke diversiteit, uitgestrektheid, rust en schoonheid. Op deze manier wil het project burgers, besluitvormers, planners, ontwerpers etc. terugbrengen naar de wortels van de Hollandse culturele identiteit.
Het is de eerste keer dat een project de ruimte van de Randstad analyseert en documenteert vanuit het perspectief van het onbebouwde land. Bovendien onderscheid dit onderzoek zich door de onbevooroordeelde manier van registeren en communiceren. Voortbouwend op de erfenis van Ruisdael kan een nieuwe manier worden ontwikkeld om het landschap van Randstad te begrijpen; niet alleen als productieve achterblijver, maar ook als element van cultuur en collectieve identiteit. Door zich te concentreren op dit deel van de ruimte dat nog nooit eerder is geanalyseerd en gedocumenteerd als een verenigde entiteit wordt het professionele veld voorzien van een nieuwe reeks gegevens en een nieuw proces van het combineren van fotografie met research-by-design. Het documenteren van deze aspecten dient niet alleen als een historisch verslag, maar het zal ook de veranderingen in een gebied in de loop van de tijd en de relatie tussen identiteit en plaats benadrukken.
De grootste uitdaging zal zijn om het brede publiek aan te spreken en het culturele belang van open ruimte te benadrukken. Ons team gelooft dat de stijl en esthetiek van kunstenaar Jeroen Hofman erin zal slagen het publiek te boeien en de dialoog te openen over de toekomst van de omstreden onbebouwde ruimte in de Randstad. Voortbouwend op de bevindingen van Land of Hope, brengt het project het belang van een fotografisch verhaal naar voren als een complementair medium voor het werkveld en gaat het een stap verder om een visuele inventaris op te stellen en de opkomst van een gedeelde beeldcultuur voor het onbebouwde land van Randstad te versterken, geïnspireerd door de esthetische erfenis van Ruisdael. Schoonheid als iets wat ons allen bindt.
