Existentieel nationalisme

Waar de minister natuurlijk wel een punt heeft, is dat de inrichting van ons land sturing behoeft. Net als het hebben van voldoende woonruimte, energielevering, bereikbaarheid en veiligheid typisch zaken zijn waarvoor je een overheid mag aankijken. Even hebben we gedacht dat dat niet (meer) hoefde. Het bracht een bijzondere paradox in de ruimtelijke ordening; onze planningstraditie staat wereldwijd hoog aangeschreven, maar tegelijk vinden veel inwoners ons land onoverzichtelijk, lelijk en benauwend.

Feitelijk doen we al meer dan een halve eeuw niet meer nationale planning, de 2e Nota Ruimtelijke Ordening uit 1966 was de laatste keer. Fragmentatie is sindsdien de norm. Gelukkig waren er de boeren die, als hoeders van ons groene biljartlaken, ons wereldbeeld in stand hielden.

Nu de roep om regie weer klinkt dienen we ons dus als eerste te bedenken dat we niet meer weten hoe ‘het’ moet. Dat geldt niet alleen voor de overheid maar ook voor planologen en stedenbouwkundigen. Alles en iedereen buitelt nu dus gretig over elkaar heen, het zit in ons DNA – bureaus met goede ideeën, Deltaprogramma’s, Ruimtelijke Verkenning 2023, Ontwerpend onderzoek NOVEX, woondeals met provincies, etc., maar het levert precies het tegenovergestelde op. 1001 puzzelstukjes die bijdragen aan de ongebreidelde ruimtelijke kakofonie. Ontwerpers als onderdeel van het probleem.

Het bestaansrecht van ons land, als plek van zekerheid, zorgvuldigheid en gezamenlijkheid, staat op het spel. Nederland moet zichzelf heruitvinden. Beter dat de ontwerpers niet meteen gaan schetsen, maar terug naar de basis en de overheid de spiegel voorhouden – wat willen we zijn? Niet ieder voor zich in ijver en eerzucht, maar samen bouwen aan iets groters.