Stedenbouwkundige Henk Hartzema luidde vorige week op het Transformatieplein de noodklok over de stedenbouw in Amsterdam. Met kavelpaspoorten en 40-40-20 regelingen is alles onnodig dichtgeregeld. Tegenover deze stedenbouw als telmodel plaatst hij een stedenbouw die van ons allemaal is, vrijheid biedt en veranderingen kan doorstaan.
De gemeente Amsterdam heeft een flink aantal documenten opgesteld voor de herontwikkeling van Sloterdijk Zuid. Het is de bedoeling dat het huidige bedrijventerrein transformeert naar een gemengd stedelijk gebied met een nadruk op wonen.
Kavelpaspoorten en 40-40-20 doctrine
Zeer opvallend in de stukken is de verregaande bemoeienis van de gemeente met de invulling van de kavels. Kavelpaspoorten dicteren hoogte, dichtheid, aantallen woningen inclusief verdeling van woningen en tenslotte het gewenste aanvullend stedelijk programma. De woningen zijn verdeeld volgens de 40-40-20 doctrine. Het geheel is dichtgetimmerd met de allure van een nieuw communistisch tien-jarenplan.
Stedenbouw als telmodel
Stedenbouw is gereduceerd tot een structuur van rechte straten en numerieke aanduidingen van de kavels. De stedenbouw als telmodel, waarbij kwaliteit dient te ontstaan door olijke architectuur en gelukkige koffiedrinkers in de plint.
Publieke ruimte
Waar is het misgegaan? Wanneer is gemeente Amsterdam gestopt met het maken van echte stedenbouw? De stedenbouw van de grachtengordel, Oud Zuid of de tuinsteden? Stedenbouw die allereerst (publieke) ruimte maakt. Gebouwen, stevig op de grond, die met hun volumeopbouw de stad componeren en in hun architectuur de relatie tussen binnen en buiten benoemen. Vaak geen levendige plint te zien, maar wel stukken stad die van ons allemaal zijn, vrijheid bieden en veranderingen kunnen doorstaan.
40/40/20+10
Het lijkt dat de gemeente bang is voor de vrije markt. Misschien is dat terecht. Maar ik zou denken dat in de goede Hollandse traditie van geven en nemen openingen te vinden zijn om de stad beter te maken. Waarom geen stimuleringsmaatregel voor de kaveleigenaren? Stel dat zij uitgedaagd kunnen worden om 10% procent van hun kavel terug te geven aan de maatschappij in de vorm van een pocketpark, een sunspot en zij daarvoor 10% ontwikkelruimte cadeau krijgen. Dan wordt 40/40/20 ineens 40/40/20+10. De stad zijn woningen, de ontwikkelaar zijn marge, de bewoners hun sociale ruimte. Alleen maar winnaars.
Bebouwing en groen
Het lijkt er ook op dat de gemeente bang is voor het grote gebaar. Waarom niet zoeken naar interactie tussen Sloterdijk Zuid en de groene zone langs het spoor? Waarom niet beide kwaliteiten op elkaar in laten werken waardoor het groen beter wordt en het wonen aantrekkelijker? De wereld is vol van voorbeelden van mooie overgangen tussen bebouwing en groen. De westkant van Manhattan langs de Henri Hudson River Parkway is hiervan een prachtig voorbeeld.
Durf en vastberadenheid
“Alleen durf en vastberadenheid zijn nodig om onze mooie, levende, lieve stad te laten doen wat zij als geen ander kan: schitteren!” schrijft het coalitieakkoord van GroenLinks/D66/PvdA/SP in 2018. Durf om met marktpartijen te (onder)handelen en een vastberaden stedenbouwkundige hand is waar Amsterdam om vraagt!
Henk Hartzema, De Architect, 17 juni 2019
