Het einde van gratis geld. Vandaag was het dan zover. De gaskraan uit Groningen is dichtgedraaid. Het gaat om één van de grootste velden ter wereld, waar sinds 1959 voor Euro 428mld is weggesluisd. Het verbaast me hoe weinig reuring dit historische moment heeft opgeleverd. Wellicht komt het omdat bij strenge winters er toch nog weer een beroep op het Groninger Veld mag worden gedaan. Wellicht omdat de bevingen nog wel even door kunnen gaan. De Groningers hangen de vlag nog niet uit, terecht.
Toch is er wel degelijk sprake van een bijzonder moment in onze Nederlandse geschiedenis. Feitelijk heeft, sinds de oprichting van de VOC in 1602, ons land voor het eerst in 400 jaar geen wingewest meer. De historische datum 1 oktober 2023 betekent het einde van gratis geld. Het zal onze kijk op onze welvaart en op toekomst gaan beïnvloeden.
Vorig jaar becijferde de Algemene Rekenkamer dat we 1.671mld in de pot zouden hebben als we onze gasopbrengsten op de Noorse manier hadden weggezet en niet jaarlijks uitgegeven. Euro 536mld zouden we nog over hebben als we 4% rendement hadden afgeroomd. Maar nee, het geld is weg, op, foetsie. Potverteren, in goed Nederlands. Dutch disease zeggen ze in het buitenland. We staan met lege handen. Aan de toekomst is nooit gedacht.
Wanneer ik over ruimtelijke ordening spreek en over de spreekwoordelijke stip op de horizon dan moet ik vaak concluderen dat we er nog niet klaar voor zijn. Eerst moest het maar eens afgelopen zijn met de Hollandse dominantie over Nederland. Profijt en praktische overwegingen houden ons (nog steeds) in de greep. Dat denken is eindig, dat blijkt maar weer.
Na 4 eeuwen Holland de kans te hebben gegeven, wordt het tijd voor waarden als trots, eer, verbondenheid. Het is even wennen. Maar er is geen toekomst als we de toekomst niet serieus nemen.
Henk Hartzema, LinkedIn, 1 oktober 2023
